Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes

Hải Thanh

Sau Ordinals, BRC20 thì Runes đang là phát kiến đóng góp nhiều cho sự phát triển chung của mạng lưới Bitcoin. Thời điểm hiện tại, chúng ta đang ở giai đoạn rất sớm của hệ sinh thái Runes, khoảng thời gian trầm lắng này là thời điểm thích hợp để các dự án phát triển sản phẩm cho một Runes Season trong tương lai.

Toàn cảnh hệ sinh thái Runes

Giới thiệu

Block 840.000 là địa điểm được lựa chọn cho mọi sự sự khởi đầu của Runes Protocol. Ngày 20/04/2024 đúng vào sự kiện Bitcoin Halving lần 4, giao thức Runes đã chính thức mainnet. Với sự cuồng nhiệt được hâm nóng từ nhiều ngày trước đó Runes đã khiến mạng lưới Bitcoin bùng nổ về số lượng và phí giao dịch.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes

Nhưng sự cuồng nhiệt này không giữ được bao lâu khi chỉ 3 ngày ngắn ngủi sau đó số lượng giao dịch liên tục sụt giảm mạnh và sau 1 tuần mọi thứ gần như quay trở lại mốc thông thường.

Phải chăng Runes Protocol chỉ là sự fomo nhất thời của một nhóm cá nhân cuồng cải cách mạng lưới Bitcoin, hay là sự điều chỉnh lành mạnh để tiếp tục tăng trưởng trong dài hạn?

Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu toàn cảnh hệ sinh thái Runes Protocol, tình hình hoạt động và những dự án nổi bật để trả lời cho câu hỏi này.

Sơ lược về Runes Protocol

Runes Protocol là giao thức phát hành fungible token trên mạng lưới Bitcoin được tạo ra bởi Casey Rodarmor - người sáng lập nên giao thức Ordinals nổi tiếng.

Sự khác biệt lớn nhất giữa Runes Protocol với các giao thức phát hành fungible token khác trên mạng lưới Bitcoin là nó sử dụng mô hình UTXO. Các thông tin về số dư sẽ được lưu thẳng vào trường OP_RETURN của UTXO thay vì witness data như BRC-20 hay một số giao thức khác.

Chính điều này đã làm hiệu suất thực thi của Runes Protocol trở nên hiệu quả hơn, giải phóng mạng lưới khỏi vấn nạn “spam UTXO”. Đồng thời với đó, dữ liệu được lưu trong UTXO giúp Runes có phần on-chain hơn.

Một điểm đáng lưu ý khác ở Runes Protocol là tên của các token bị giới hạn số lượng ký tự và không chứa khoảng trống, khoảng trống sẽ được thay thế bằng dấu chấm, ví dụ SATOSHI•NAKAMOTO.

Về số lượng ký tự, tên của Runes có tối đa 26 ký tự nhưng ban đầu người dùng sẽ chỉ có thể tạo Rune từ 13-26 ký tự, các ký tự ngắn hơn sẽ được mở khoá dần mỗi 4 tháng trong 4 năm.

Ngoài ra ở Runes có một hệ thống đánh số thứ tự dựa trên thời điểm tạo ra, tăng dần từ 0. Theo một số quan điểm những runes được tạo ở thời điểm đầu sẽ quý hiếm hơn vì nó mang trong mình tính lịch sử. Runes #0 là UNCOMMON•GOODS được tạo bởi nhà sáng lập Casey.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Top 10 đồng rune được tạo đầu tiên

Các bạn có thể tìm hiểu chi tiết về Runes Protocol tại bài viết: Runes Protocol - Giao thức fungible token trên Bitcoin của nhà sáng lập Ordinals

Tình trạng hoạt động

Chỉ trong ngày đầu tiên ra mắt, Runes Protocol đã mang về cho miner 1.289 BTC tiền phí giao dịch tương đương khoảng 90 triệu USD. Những ngày sau đó, chi phí giao dịch duy trì ở ngưỡng 100 - 300 BTC/ngày trước khi sụt giảm mạnh ở tuần tiếp theo. Tại thời điểm viết bài, chi phí giao dịch từ Runes Protocol chỉ khoảng 2-3 BTC mỗi ngày.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Phí giao dịch đến từ Runes Protocol. Nguồn: Dune Analytics

Tuy nhiên khi nhìn sang tỷ trọng của các loại giao dịch, mặc dù số lượng và chi phí giao dịch Runes giảm mạnh nhưng nếu so sánh tương quan tới các loại giao dịch khác nó vẫn liên tục chiếm thị phần lớn.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Thị phần của các loại giao dịch trên mạng lưới Bitcoin. Nguồn: Dune Analytics

Từ biểu đồ trên ta cũng có thể nhận ra rằng kể từ sau sự ra đời Runes Protocol đã nuốt trọn thị phần của BRC-20 và Ordinals. Mạng lưới Bitcoin gần như chỉ còn hai loại là giao dịch Bitcoin thông thường và giao dịch Runes.

Sau khoảng thời gian bùng nổ ở tuần đầu tiên, hiện tại mỗi ngày có khoảng 100-200 Runes mới được tạo ra. Số lượng Runes lũy kế sau một tháng hoạt động là 74 nghìn cùng 4,6 triệu địa chỉ ví.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Số lượng người dùng Runes Protocol. Nguồn: Dune Analytics

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Số lượng dự án Runes. Nguồn: Dune Analytics

Trong bối cảnh khi nguồn thu nhập từ block reward của miner bị giảm một nửa sau lần halving thứ 4 vừa qua, cùng với đó là độ khó khai thác ngày càng tăng, nó yêu cầu miner nâng cấp phần cứng để cạnh tranh. Nếu sự gia về mặt giá cả của đồng Bitcoin không đủ trang trải chi phí những nhà khai thác bắt buộc phải tắt máy đào nếu không muốn chịu lỗ.

Các phát kiến mới trên mạng lưới Bitcoin như Runes Protocol sẽ là một nguồn thu nhập bổ sung đáng kể để giúp miner duy trì hoạt động sản xuất của mình.

Đó là đứng ở góc nhìn của miner, còn với những người dùng Bitcoin thì sao, đó chính là tính ứng dụng là văn hoá cộng đồng.

Như chúng ta đều biết, kể từ khi ra đời tới nay đồng tiền Bitcoin hầu như chỉ dùng vào một mục đích chính là lưu trữ giá trị, một phần rất nhỏ được sử dụng cho hoạt động thanh toán hoặc lending off-chain không đáng kể. Bitcoin holder mong chờ nhiều hơn các công dụng của đồng BTC, nhưng nó phải an toàn và tốt nhất là on-chain, bởi họ không muốn giao khối tài sản giá trị cho bất cứ ai trông nom.

Sự ra đời của Runes Protocol không chỉ là nền tảng cho hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin mà còn là sự đa dạng văn hoá thông qua các memecoin, token khác trên đây.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Vốn hoá của fungible token trên các mạng lưới. Nguồn: Binance Research

Bên trên là biểu đồ vốn hoá của các fungible token trong các hệ sinh thái so sánh với native token của nó do Binance nghiên cứu. Bitcoin là hệ sinh thái có vốn hoá lớn nhất nhưng tỷ lệ fungible token lại rất thấp. Theo một góc nhìn nào đó thì sẽ có nhiều không gian phát triển cho hệ sinh thái fungible token trên mạng lưới Bitcoin.

Hệ sinh thái và các dự án nổi bật

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Hệ sinh thái Runes

Tuy mới chỉ hơn một tháng mainnet nhưng Runes Protocol đã có giai đoạn chạy đà phía trước khá hiệu quả, khiến hệ sinh thái của nó tương đối phát triển so với thời gian.

Chúng ta có thể chia các dự án trong hệ sinh thái Runes thành 6 nhóm lớn, dưới đây là danh sách các nhóm kèm dự án nổi bật từng nhóm.

Mint / Launchpad

Luminex, Unisat, Runespad, OrdinalsBot, Ordbit, Metarunes, Magic Runes, SatoSea, Ordinals Wallet.

Marketplace / Dex

OKX Web3, Magic Eden, Unisat, Ordinals Wallet, ApeSwap, LFG, SatsX, Saturn, RuniGun, RunePro, Whales Market.

Lending

Liquidium, Runessance, Runeflex.

Wallet

Xverse Wallet, Unisat Wallet, OKX Wallet, Magic Eden Wallet, Leather Wallet, Ordinals Wallet.

Tool/Explorer

Ord.io, Best In Slot, SatScreener, Geniidata, Ordiscan, Btctool, RuneMine, Runesmarketcap.

Runes Project

UNCOMMON•GOODS

Rune đầu tiên #0 của Runes Protocol được tạo ra bởi nhà sáng lập Casey bằng cách nhúng cứng trong mã code. UNCOMMON•GOODS không có giới hạn tổng cung mà sẽ được mint tự do trong 4 năm. Thời điểm kết thúc mint là sự kiện halving lần thứ 5.

SATOSHI•NAKAMOTO

Đứng ở vị trí rune #6. SATOSHI•NAKAMOTO là một đồng rune bí ẩn như "cha đẻ" Bitcoin. Không có bất kỳ thông tin gì về đội ngũ phát triển hay kênh social nhưng lại rất được cộng đồng ủng hộ. Hiện tại SATOSHI•NAKAMOTO có vốn hoá khoảng 30 triệu USD.

RSIC•GENESIS•RUNE

Runecoin là một dự án pre-rune đã chạy khá lâu trước đó. Dự án cho phép chủ sở hữu NFT RSIC thực hiện quá trình mining để nhận RSIC•GENESIS•RUNE miễn phí. RISC luôn là dự án nhận được sự quan tâm của cộng đồng kể từ khi ra mắt. Vốn hoá của RSIC•GENESIS•RUNE khoảng 180 triệu USD.

WANKO•MANKO•RUNES

Wanko là memerune được tạo ra dựa trên câu chuyện của Casey Rodarmor. WANKO•MANKO•RUNES sẽ được kết thúc mint ở block 840.094 hoặc 1 tỷ token được đúc, tùy điều kiện nào xảy ra trước và hiện tại đã tạm dừng mint với tổng cung 75.250.000.

ANARCHO•CATBUS

Anacho Catbus là memerune lấy cảm hứng từ cái tên trong phần giới thiệu trang cá nhân của Casey. Vốn hoá của dự án ở thời điểm hiện tại khoảng 3 triệu USD.

Z•Z•Z•Z•Z•FEHU•Z•Z•Z•Z•Z

Là rune thứ hai #1 được etch sau UNCOMMON•GOOD. Nó được tạo bởi Fehu team.

Một số đồng rune nổi bật khác

MAGIC•INTERNET•MONEY, PUPS•WORLD•PEACE, FUNNY•FISH•MASK, DECENTRALIZED, THE•TICKER•IS•ELSA.

Các đồng runes có số lượng holder nhiều nhất

RUNES•X•BITCOIN, RSIC•GENESIS•RUNE, DOG•GO•TO•THE•MOON, LOBO•THE•WOLF•PUP, GOB•IS•GOB•IS•GOB, DECENTRALIZED, ,HONEY•BADGER•COIN, UNCOMMON•GOODS, BURN•BURN•BURN•BURN, SATOSHI•RUNE•TITAN.

Toàn Cảnh Hệ Sinh Thái Runes Top 10 đồng rune có số lượng holder lớn nhất thời điểm hiện tại (25/05/2024)